Jan Mosdorf

wolwerin

Urodził się 30 maja 1904 w Warszawie. Od 1926 związany z endecją. W październiku 1928 otrzymał dyplom magisterski z filozofii na podstawie pracy Poglądy etyczne Zygmunta Balickiego, zaś w 1934 tytuł doktora filozofii. Jeden z sygnatariuszy historycznej Deklaracji Obozu Narodowo–Radykalnego z 14 kwietnia 1934. Od początku studiów należał do organizacji młodzieżowych, m.in. do Młodzieży Wszechpolskiej. Dowodził, że największym wrogiem Polski są Niemcy. Był gorącym zwolennikiem powrotu do macierzy wszystkich ziem polskich, szczególnie Mazur i Śląska Opolskiego. Był stałym publicystą pism młodzieży akademickiej Akademik Polski, Szczerbiec, publikował także na łamach: Gazety Warszawskiej, Prosto z Mostu, Awangardzie i tygodniku Myśl Narodowa.

Na IV Kongresie Młodzieży Wszechpolskiej we Lwowie w 1928 został wybrany prezesem Rady Naczelnej MW, co uczyniło go głównym reprezentantem organizacji na kilka lat. Należał do Obozu Wielkiej Polski, w którym w latach 1932–1933 przewodniczył Ruchowi Młodych OWP. Mosdorfa cechowało pogodne usposobienie, optymizm, tryskał humorem, a młodzież darzyła go sympatią. Jego pojawieniu się na zebraniach i wiecach akademickich towarzyszył zawsze wielki entuzjazm zebranych. Po delegalizacji OWP w 1933 kierował ogólnokrajową Sekcją Młodych Stronnictwa Narodowego. 14 kwietnia 1934 zerwał z SN, podpisał deklarację programową Obozu Narodowo-Radykalnego i stał się jednym z jego przywódców-był przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego ONR. Oenerowcy, w tym Mosdorf, myśleli, że uda im się szybko pokonać sanację i doprowadzić narodowców do władzy. Co im się jednak nie udało.

Przez pewien czas Mosdorf redagował organ ONR – dziennik "Sztafeta". W czerwcu 1934 po zamachu na ministra Bronisława Pierackiego, przywódcy ONR zostali aresztowani i osadzeni w obozie w Berezie Kartuskiej. Mosdorfowi udało się uniknąć ich losu, lecz musiał się ukrywać. Po wypuszczeniu oenerowców z Berezy formacja ta podzieliła się na dwie mniejsze frakcje. Mosdorf nie wchodzi do żadnej, z pozycji politycznego outsidera zaczął współpracę ze Stanisławem Piaseckim wydawcą renomowanego tygodnika społeczno kulturalnego Prosto z Mostu. Współpraca ta trwała nieprzerwanie do wybuchu wojny. W 1938 wydał w dwóch tomach studium społeczno-polityczne pt. Wczoraj i jutro. Był niepoprawnym optymistą, tak jak i inni dziennikarze Prosto z Mostu. Podczas nalotów niemieckich samolotów na Warszawę, Mosdorf kopiąc schrony 3 września 1939 prowadził ze sobą taki oto monolog (wg Karola Zbyszewskiego (1904–1991)): Kto też będzie po wojnie zasypywał te schrony? Tyle roboty... Aha, wiem! Użyjemy do tego jeńców niemieckich...

Z chwilą okupacji kraju, wraca w szeregi działającego w konspiracji Stronnictwa Narodowego. 4 grudnia 1939 uczestniczy w inauguracyjnym posiedzeniu członków redakcji "Walki", organu SN. Będzie pomagał przy jej redagowaniu naczelnemu, Stanisławowi Piaseckiemu. Był członkiem centralnego wydziału propagandy Zarządu Głównego SN, był też czynny w tworzących się strukturach wojskowych – późniejszej Narodowej Organizacji Wojskowej.

W lipcu 1940 został aresztowany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 6 stycznia 1941 wysłano go do obozu Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Tam spotkał i został otoczony opieką swego przyjaciela z ONR Bolesława Świderskiego, który wysoko cenił Mosdorfa i uważał go za jednego z najwybitniejszych polityków i myślicieli młodego pokolenia. Ta opieka uratowała Mosdorfowi życie i pozwoliła na przedłużenie jego wegetacji w obozie. Po przejściu tyfusu, teraz on pomaga innym bez różnicy na narodowość, czy poglądy polityczne. Zajął tu postawę chrześcijańską, wykazując się najwyższym ludzkim humanizmem. Do tej pory politycznie zwalczał Żydów i lewicę, dopóki w jego mniemaniu stanowili oni zagrożenie dla Narodu i państwa polskiego. Z chwilą, gdy Żydzi stanęli w obliczu biologicznej zagłady, wspierał ich według swych możliwości. Popierał też powołanie wśród więźniów wspólnego frontu walki i samopomocy. Jak wspominał Jerzy Ptakowski, współwięzień Oświęcimia, konspiracyjna grupa członków Stronnictwa Narodowego rozpoczęła działalność już w pierwszych miesiącach istnienia obozu. W jej skład wszedł także Mosdorf i należał do jej kierownictwa – tzw. "trójki górnej". Był niezwykle aktywny, m.in. wygłaszał tajne wykłady z historii, a potrzebującym pomagał zdobywać jedzenie i ubranie. Z ramienia grupy SN utrzymywał kontakty z innymi organizacjami na terenie obozu. Przez pewien czas pracował w szpitalu obozowym, co ułatwiało mu kontakty z różnymi działaczami politycznymi i nie tylko. Liczba członków podziemnej organizacji narodowej w obozie dochodziła do 100 osób, wielu z nich wybitnych i zasłużonych narodowców (w tym min. znany ekonomista Roman Rybarski).

Jest kilka wersji przyczyn śmierci Mosdorfa; według jednej z nich donosicielem był jeden z Białorusinów – volksdeutsch i kapo, antysemita, który informował Niemców o osobach zaangażowanych w pomoc niesioną Żydom. 25 września 1943 Mosdorf został osadzony w bloku XI, a 11 października w wyniku donosu wraz z innymi więźniami rozstrzelany przez Niemców w zbiorowej egzekucji. Miał wtedy 39 lat. Jego symboliczna mogiła znajduje się na starym Cmentarzu Powązkowskim. Po wojnie komunistyczna propaganda przedstawiała go fałszywie, jako tego, który zerwał z Obozem Narodowym.