Forum Zawsze po stronie Narodu! Strona Główna
Rys historyczny Obozu Narodowego - część 1

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zawsze po stronie Narodu! Strona Główna -> Z NARODOWEJ TEKI
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
narodowiec9
Administrator


Dołączył: 29 Lut 2008
Posty: 630
Przeczytał: 0 tematów

Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Malopolska

PostWysłany: Śro 17:22, 17 Lut 2010    Temat postu: Rys historyczny Obozu Narodowego - część 1

Rys historyczny Obozu Narodowego - część 1




Przemysław Kołtun

I. Od Ligi Polskiej do Ligi Narodowej



Obóz narodowy, jak powszechnie określa się trójzaborowy obóz ideowo-polityczny działający od końca XIX wieku, ma swoje zalążki w tygodniku literacko-społeczno-politycznym „Głos”. Pierwszy numer tego czasopisma wyszedł 1 października 1886 r. pod redakcją Józefa Potockiego, lecz rzeczywistym kierownikiem pisma był Jana Ludwik Popławski[1].



Skład redakcji był zróżnicowany. Obok takich nazwisk jak J. L. Popławski, J. Potocki, Józef Hłasko, Aleksander Więckowski, Mieczysław Brzeziński i Adolf Dygasiński zaliczanych przez Stanisława Kozickiego do „narodowo myślących ludowców” znaleźli się i socjaliści: Wacław Nałkowski, Ludwik Krzywicki, Zygmunt Heryng. W późniejszym czasie w „Głosie” zaczęli pisywać Roman Dmowski, Zygmunt Wasilewski, Władysław Jabłonowski, Stanisław Chechłowski i inni. W tygodniu swoje pierwsze kroki literackie stawiali między innymi: Władysław Reymont, Jan Kasprowicz, Kazimierz Tetmajer, Antoni Potocki i Stefan Żeromski[2].



„Głos” stał się wyrazicielem nowych idei, odcinającym się od obozu konserwatywnego i ugodowego oraz pozytywistycznego, wyznaczał jednocześnie stanowiska nowego obozu opierającego przyszłość Polski na masach ludowych, w których widziano ostoję polskości. „Nazywam narodem – pisał J. L. Popławski – nie tę nieliczną garstkę spadkobierców przeszłości, warstwę, która pływa, jak pozłota na rosole, ale tę milionową masę chłopską, której świadomość zbiorowa nie potrzebuje legitymować się herbarzem świetnych wspomnień, ani rozkopywać grobów, w której przeszłość leży, ani powoływać się na traktaty”[3]. Opierając się o lud J. L. Popławski wyznaczył dwa zasadnicze założenie nowego obozu: wzmocnienie świadomości narodowej oraz unarodowienie ludu.



W piśmie wyraźnie zaznaczyła się idea wszechpolskości, co zauważalne było w poruszanej problematyce wychodzącej poza zaboru rosyjski i dotyczącej również dwóch pozostałych zaborów, z których obficie zamieszczano korespondencję. Szczególną uwagę poświęcano na zabór pruski, co się zaznaczało w licznych artykułach poruszających zagadnienia tych ziem. Nie ograniczano się jednak tylko do wiadomości z dużych miast i umieszczano także listy z prowincji poruszające sprawy małych miasteczek a nawet życia wsi. Na podstawie tych listów J. L. Popławski w stałym felietonie „Z kraju” wyciągał wnioski i opisywał je stając się osobą nadającą ton pismu i formującą ideologię nowego obóz politycznego[4].



J. L. Popławski używając „Głosu” wystąpił jako pierwszy z tezą, która stanowi podwaliny obozu narodowego, a mianowicie stwierdził, że głównym wrogiem Polski nie jest Rosja a Prusy. Uważał, że podstawą trwałego odrodzenia Polski muszą być ziemie dające „wolny dostęp do morza, oraz posiadanie całkowite głównej arterii wodnej kraju – Wisły”[5]. Stwierdził też, że „nasi politycy marzą jeszcze o Wilnie i Kijowie, ale o Poznań mniej dbają, o Gdańsku zapomnieli prawie zupełnie, a o Królewcu i Opolu nie myślą zgoła. Czas już zerwać z tą tradycją, która pasowała na bohaterów Jeremich Wiśniowieckich, a na pastwę niemieckim katom oddawała Kelksteinów. Czas już po tylu wiekach błąkania się po manowcach wrócić na starą drogę, którą ku morzu trzebiły krzepkie dłonie wojów piastowskich”[6].



Nieco wcześniej, bo w styczniu 1886 r. zainicjowano we Lwowie wydawanie miesięcznika „Przegląd Społeczny”, który S. Kozicki określił jako socjalistyczno-narodowy[7]. Zarówno jak „Głos” akceptował zasady narodowe i demokratyczne, z tą tylko różnicą, że za terytorium narodu polskiego uznawał te ziemie, które były zamieszkałe przez rdzenny żywioł polski. Uważał, że odrodzone państwo polski musi być narodowo jednolite i w tym celu należy je utworzyć wyłącznie na terenach etnograficznie polskich. Odrzucano tradycję szlachecką i nawoływano do programu ludowego. Różnica poglądów między „Głosem”
a „Przeglądem Społecznym” dotyczyła raczej formy niż treści. Po wydaniu 18 numerów zawieszono dalsze wydawanie. Część redakcji związała się z socjalistami, redaktor Bolesław Wysłouch z ruchem ludowym a Zygmunt Balicki z ruchem narodowym[8].



W 1987 r. z inicjatywy kół polskiej emigracji na zachodzie utworzono Ligę Polską, tajną organizację działającą we wszystkich trzech zaborach. Jej głównym organizatorem był mieszkający w Szwajcarii pułkownik Zygmunt Miłkowski, weteran rewolucji węgierskiej 1848 r., występujący pod pseudonimem Teodora Tomasza Jeża. Warszawskie środowisko „Głosu” stało się punktem oparcia dla działalności Ligi na terenie zaborów. Część redakcji „Przeglądu Społecznego” z redaktorem B. Wysłouchem i Z. Bieleckim oraz młodzież akademicka pozostającą pod wpływem tych pism, także zaangażowała się w działalność ligową. Mimo początkowych różnic dzielących te środowiska z upływem czasu zaczęły one zanikać i stopniowo krystalizował się jeden obóz czynnego patriotyzmu[9].



Powstanie tajnej organizacji poprzedziło wydanie przez Z. Miłkowskiego broszury „Rzecz o obronie czynnej i Skarbie Narodowym”, wskazującą drogi postępowania dla narodu, w chwili niebytu ojczyzny[10]. Autor potępił bierną obronę, ograniczającą się tylko do hasła pracy, do spraw materialnych, które nie znajdowało zrozumienia wśród młodzieży. Wskazywał, że niezbędna jest obrona czynna, co nie oznaczyło dążenia do wywołania kolejnego powstania. Dopuszczał wprawdzie myśl akcji zbrojnej, ale tylko w wyjątkowych okolicznościach. Wszystko to powinno być uzależnione od warunków sprzyjających korzystnemu zakończeniu podjętego przedsięwzięcia. Nawoływał do utworzenia „Skarbu Narodowego” niezależnego od państw zaborczych i pomocnego przy wzmacnianiu polskości. Broszura odbiła się szerokim echem w kraju i stała się wskazaniem polityki dla Ligi Polskiej[11].



Opracowany 15 grudnia 1887 r. program Ligi pod nazwą „Ustawy Ligi Polskiej”, już w §1 zawierał tezę, że: „zadaniem Ligi jest przysposobienie i skupienie wszystkich sił narodowych celem odzyskania niepodległości Polski w granicach przedrozbiorowych na podstawie federacyjnej i z uwzględnieniem różnic narodowościowych, nie spuszczając z oko tych części dawnej Rzeczpospolitej, co wcześniej od nich odpadły”[12]. Liga przyjęła zasady zawarte w manifeście Towarzystwa Demokratycznego Polskiego podtrzymując regułę wspólnoty interesów sił demokratycznych Polski i Europy.



Na czele powołanej organizacji stanęła Centralizacja Ligi z Zygmuntem Miłkowskim jako prezesem oraz Ludwikiem Michalskim i Maksymilianem Hertlem[13]. Wyznaczono szereg zadań, m.in. przygotowywanie powstania narodowego, które powinno wybuchnąć w „stosownej chwili”; zjednoczenia narodu dla uzyskania celu głównego – niepodległości Polski; popieranie stronnictw w państwach zaborczych, które mogą przynieść korzyści dla sprawy polskiej; wzmacnianie żywiołu polskiego i bronienie go od prześladowań rządowych. Najważniejszym zadaniem Centralizacji było „zapewnienie głosu i wytknięcia zgóry stanowiska Polsce na wypadek wojny pomiędzy państwami zaborczymi”[14].



Rok po wydaniu „Ustawa Ligi Polskiej” nastąpiło zmodyfikowanie programu i nadano mu nowe brzmienie wykreślając wzmiankę o niepodległości. Podkreślono w nim, że: „celem Ligi jest przysposobienie i skupienie wszystkich sił narodowych dla skutecznej obrony praw całej narodowości polskiej i stworzenie warunków dla jej politycznego i społecznego rozwoju”[15].



Ogromny wpływ na rozwój Ligi Polskiej położył Z. Balicki, który związał z nią założony w 1887 r. Związek Młodzieży Polskiej. ZMP powszechnie określany jako „Zet” powstał z kółek uczelnianych jednoczących wychowanków jednego gimnazjum w celach samokształceniowych i wzajemnej pomoc. Dzięki staraniom Z. Balicki, głównego organizatora „Zetu”, doszło do zjazdu założycielskiego, w którym wzięli udział przedstawiciele kół z Warszawy, Lwowa, Puław i Krakowa. Na zjeździe przyjęto statut, którego myślą przewodnią było odbudowanie niepodległej Polski przez rozwój i zorganizowanie sił narodowych. Najistotniejszymi zadaniami członków ZMP było budowanie wiary we własne siły, walka z biernością i ugodowością oraz praca uświadamiająca w masach ludowych. „Zet” szybko rozszerzył swą działalność na miasta gdzie studiowała polska młodzież: Zurych, Genewę, Paryż, Wiedeń, Petersburg, Moskwę, Kijów, Dorpat, Kazań, Charków, Berlin, Monachium, Lipsk, Wrocław, Rostok, Karlsruhe, Gryfii, Heidelberg, Antwerpię, Dublany. Przez jej szeregi przeszło szereg wybitnych działaczy związanych następnie z Narodową Demokracją: Roman Dmowski, Jan Ludwik Popławski, Stanisław Gąbiński, Stanisław Bukowiecki, Józef Świeżyński, Stanisław Surzycki, Zygmunt Wasilewski i inni[16].



W styczniu 1888 r. podpisano umowę, w której „Zet” „w zupełności poddaje się pod rozkazy Komitetu Centralnego Ligi Polskiej na zabór rosyjski, polecając jednak uwadze takowego niespuszczania z oka charakteru Z.M.P. szkolno-przygotowawczego”[17]. W ten sposób „Zet” zobligował się do wykształcenia przyszłych kadr dla Ligi Polskiej.



Ustalone na emigracji formy organizacyjne Ligi Polskiej, oderwane od rzeczywistości panującej w kraju, hamowały całą działalność. Wobec tej sytuacji Roman Dmowski, świeży absolwent wydziału przyrodniczego Uniwersytetu Warszawskiego, podczas kilkumiesięcznego pobytu w Paryżu w 1891 r., opracował zmiany mające poprawić skuteczność działania. W drodze powrotnej do kraju, w lipcu 1892 r., zatrzymał się w Genewie dla omówienia reorganizacji Ligi z mieszkającym tam Z. Balickim. Wspólnie opracowali nowy projekt statutu. Reorganizację, z przyczyny aresztowania R. Dmowskiego po przybyciu do kraju w sierpniu 1892 r. za współorganizowanie manifestacji patriotycznej w 100 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, rozpoczęto w styczniu 1893 r. 1 kwietnia odbyło się zebranie Ligi Polskiej z udziałem komisarza na Królestwo Polskie – J. L. Popławskim, na którym wypowiedziano posłuszeństwo Centralizacji i utworzono nową organizację pod nazwą Liga Narodowa[18].



Oprócz zmiany nazwy, wprowadzono kilka istotnych zmian: Liga Narodowa przestała spełniać zadania koordynujące działalność organizacji autonomicznych i rozpoczęła aktywną rolę; kierownictwo powierzono na rzecz Rady Tajnej; Komitet Centralny został przeniesiony do Warszawy i został podzielony na wydziały: administracyjny, oświaty i stowarzyszeń, komunikacji, prasy, skarbu i bezpieczeństwa; członków podzielono na związkowych i sprzysiężonych. Szacuje się, że w owym czasie Liga Narodowa liczyła ok. 400 – 500 członków[19].



Do nowo powołanej organizacje przystąpiła większość członków Ligi Polskiej z płk. Z. Miłkowskim. Trzon władz stanowili wyrośli już w nowych warunkach ludzie młodzi, wykształceni w „Zecie”. Nie obyło się jednak bez głosów oburzenia na przeprowadzone zmiany. Tadeusz Balicki żądał od płk Z. Miłkowskiego sądu nad R. Dmowskim za złamanie przysięgi posłuszeństwa złożonej przy przystępowaniu do Ligi Polskiej, na co uzyskał odpowiedź: „Czemu miał być posłuszny, kiedyście nic nie robili i żadnych rozkazów nie wydawali?”[20]. Wypowiedź ta obrazuje rzeczywisty stanu Ligi Polskiej i słuszność decyzji R. Dmowskiego.



Przebudowa Ligi zbiegła się z wydaniem broszury R. Dmowskiego „Nasz Patriotyzm”, stanowiącej pierwsze sformułowanie programu ruchu narodowego. R. Dmowski zawarł w niej ideę wszechpolskości, patrzenia na naród jako jednej spójnej całości: „prawdziwy patriotyzm nie może mieć na względzie interesów jednej klasy, ale dobro całego narodu”[21]. Dlatego też uważał, że „każdy czyn polityczny Polaka bez względu na to, gdzie jest dokonywany i przeciw komu skierowany, musi mieć na widoku interes całego narodu”[22]. Skrytykował bierny charakter społeczeństwa polskiego, skłonnego do polityki ugodowej, przeciwstawiając mu czynny opór wobec władz państwa zaborczego. Wyrzekał się jednocześnie programu powstańczego, który uważał za nieskuteczny bez zdecydowanego wsparcia militarnego powstańców przez inne państwo. Uważał, że bez pomocy z zewnątrz powstanie od początku skazane jest na przegraną niszcząc własne siły społeczne oraz, że „program powstaniowy wyrządza wielką szkodę, wskazując ludziom walkę w dalszej przeszłości i sprawiając, że oczekują oni, aż wybije godzina – kiedy tymczasem dziś walkę trzeba prowadzić. Iluż to jest ludzi, którzy czekają na rewolucję juta, zamiast robić dzisiaj rewolucję nieustającą”[23]. Za bardzo ważną kwestię programu uważał potrzebę budzenia świadomości narodowej, tam gdzie jej nie ma, wśród chłopów, robotników i rzemieślników[24].



W 1895 r. R. Dmowski został redaktorem „Przeglądu Wszechpolskiego” wydawanego we Lwowie. Czasopismo te przekształcone zostało z wydawanego przez Polskie Towarzystwo Handlowo-Geograficzne „Przeglądu Emigracyjnego”, zajmującego się tematyką emigracji i osadnictwa polskiej przede wszystkim w Ameryce Południowej. Pismo to stało się głównym organem programowo-ideowym ruchu narodowego, adresowanym do polskich elit intelektualnych. Nie wskazywano w nim celu bezpośrednio – niepodległości, lecz pisano o potrzebie jedności narodu[25].



Liga Narodowa silnie oddziaływała na społeczeństwo przez rozmaite organizacje oświatowe, gospodarcze i wydawnictwo prasowe. Nie do oceniania w tej materii jest założone w 1899 r. Towarzystwo Oświaty Narodowej, upowszechniające myśl narodową szczególnie wśród warstw ludowych. W roku 1896 założyła w Galicji jawne stronnictwo polityczne – Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe, a w 1904 Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
w zaborze pruskim[26].



II. Polityka obóz narodowy do wybuchu I wojny światowej



Ważnym wydarzeniem w życiu obozu narodowego było wydanie przez R. Dmowskiego w 1903 r. „Myśli nowoczesnego Polaka”, będących elementarzem polskiej ideologii narodowej. Stwierdzał w nich, że Polska upadła na skutek zbyt szerokiej wolności szlacheckiej, jej bierności i sentymentalnego patriotyzmu. Wskazywał i potępiał polskie wady narodowe, szczególnie bierność, która jest „głównym źródłem demoralizacji”[27]. Potępiał politykę ugodową oraz postawę zajmującą się jedynie pielęgnowaniem języka i kultury narodowej. Nawoływał do aktywności i czynu w codziennej pracy na rzecz narodu. Odrzucał możliwość walki powstańczej dla uzyskania niepodległości, gdyż nie daje ona pewności do pozytywnych rezultatów, a doprowadza do utraty najwartościowszego elementu narodu. Najważniejszym zadaniem wg R. Dmowskiego dla polityki polskiej było przede wszystkim szerokie uświadamianie narodowe społeczeństwa i unarodowianie życia gospodarczego[28].



Z chwilą wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej Liga Narodowa przeciwstawiła się polityce socjalistów próbujących wywołać powstanie przeciwko Rosji twierdząc, że nie ma ono najmniejszej szansy na zwycięstwo i nie przyniesie korzyści Polsce. W ogłoszonej w lutym 1904 r. odezwie napisali: „Trzeźwy sąd nie pozwala oczekiwać od tej wojny zmian granic Rosji na Zachodzie. Nie możemy też występować, jako czynni sprzymierzeńcy dzisiejszych wrogów Rosji. Trzeba jasno zdać sobie z tego sprawę, ustrzec się złudzeń, bo one utrudniają nam tylko wyciągnięcie z obecnego położenia należytych korzyści”[29]. Komitet Centralny LN był zdania, że bez względu na rezultat toczonych walk z Japonią, Rosja będzie musiała przeprowadzić reformy wewnętrzne w państwie, co da możliwość postawienia zagadnienia polskiego i zyskanie większego zakresu swobód[30].



Na wieść o próbach porozumienia się kierownictwa Polskiej Partii Socjalistycznej z rządem japońskim w celu wywołania dywersji powstańczej na ziemiach zaboru rosyjskiego, R. Dmowski z ramienia Ligi wyruszył do Japonii, aby przeciwdziałać tym zamiarom. Dodatkowo miał za zadanie zorientować się w położeniu Rosji na Dalekim Wschodzie i zaopiekować się polskimi jeńcami w Japonii. 15 maja 1904 r. R. Dmowski dotarł przez Stany Zjednoczone i Kanadę do Tokio, gdzie korzystając z listów polecających japońskiego dyplomaty z Europy nawiązał stosunki ze sztabem generalnym wojsk japońskich. Na prośbę szefa sztabu gen. Kodama i jego pomocnika gen. Fukushima opracował w języku angielskim dwa memoriały. Pierwszy dotyczył partii politycznych w Rosji, drugi zaś sprawy polskiej w polityce państw rozbiorczych i o dążeniach Polaków. Zostały one przetłumaczone na język japoński i trafiły do najważniejszych osobistości japońskiego świata politycznego.[31]



Dzięki staraniom R. Dmowskiego udało się korzystnie zrealizować zadanie związane z polskimi jeńcami walczącymi w armii rosyjskiej. Umieszczono ich oddzielnie od jeńców Rosjan na wyspie Sikoku, gdzie w połowie czerwca wraz z urzędnikiem MSZ, późniejszym posłem Japonii w Warszawie, Toshitsune Kawakami, odwiedził ich R. Dmowski. Przyrzeczona mu także, że po zakończeniu wojny, Polacy, którzy nie będą chcieli wracać do Rosji, aby uniknąć sądu za dezercję, będą odesłani do Ameryki[32].



R. Dmowski napisał odezwę wydaną przez rząd japoński, do Polaków w armii rosyjskiej aby poddawali się i nie walczyli z Japończykami. Pomagał również przy redagowaniu podobnych odezw do innych narodowości wchodzących w skład Rosji[33].



Za pośrednictwem Kawakamiego R. Dmowski starał się o audiencje u ministra spraw zagranicznych, Komury, który chciał załatwiać sprawę polską z wysłannikami PPS. Kiedy nie doszła ona do skutku wystosował notę z uzasadnieniem iż powstanie w Królestwie Polskim nie będzie miało wpływ na wojnę rosyjsko-japońską, a przyniesie jedynie ogromne straty dla Polski. Kopię noty wręczył gen. Muracie, zastępującemu szefa sztabu generalnego w Tokio, który uspokoił go zapewnieniem, że ministerstwo nie może podjąć takiej decyzji bez zgody marszałka Oyamy. Po dwóch tygodniach gen. Murata, osobiście poinformował R. Dmowskiego, o nieprzychylnym stanowisku naczelnego dowództwa do planów powstańczych w Królestwie Polskim[34].



8 lipca 1904 r. doszło do przypadkowego spotkania R. Dmowskiego z przedstawicielami PPS: J. Piłsudskim i T. Filipowiczem. Podczas dziewięciogodzinnej dyskusji, z której po kilku godzinach wyłączył się T. Filipowicz, obie strony starały się przekonać do swoich racji. Bez efektu. R. Dmowski obiecał J. Piłsudskiemu, że nie będzie ich oczerniał, ale zrobi też wszystko, aby ich zamysł nie został zrealizowany. 22 lipca R. Dmowski wyruszył w drogę powrotną do kraju.[35]. Po latach, w niepodległej Polsce, J. Piłsudski wspominał o bezskutecznych próbach zaangażowania Japonii w polskie powstanie[36].



W 1905 r. w Rosji wybuchła rewolucja, do której dołączyli polscy socjaliści. Akcje rodzimych rewolucjonistów skierowane początkowo we władze rosyjskie, szybko skierowały się przeciw innym Polakom: przeciwnikom politycznym i „burżujom”, wywołując powszechną anarchię[37].



Liga Narodowa od początku zamętu w Rosji występowała przeciwko próbom przenoszeniu rewolucji na grunt polski, gdyż uważała, że będzie ona prowadziła do zatarcia odrębności narodowej i nie pozwoli na osiągniecie autonomii Królestwa Polskiego. Wydawane w tym celu odezwy przez Komitet Centralny Ligi pozostał bez większego echa, co zmusiło Ligę do rzucenia wszystkich sił organizacyjnych do walki z socjalistami. Dla skutecznej działalności antyrewolucyjnej, przybyły do Warszawy R. Dmowski, przeorganizował Towarzystwo Oświaty Narodowej zmieniając jej charakter wychowawczy na wychowawczo-polityczny. Koło wiejskie zorganizowano w koła Organizacji Narodowej, a koła miejskie złożone z robotników i rzemieślników w Narodowy Związek Robotniczy. Organizowano zebrania i wiece, szerząc na nich odezwy i pisma związane z ruchem narodowym oraz informowano o interesach polskich i sytuacji politycznej[38].



Oprócz działalności informacyjnej, w myśl słów R. Dmowskiego, „gwałt niech się gwałtem odciska” NZR prowadził akcje bezpośredniej walki z rewolucjonistami[39]. Wielokrotnie dochodziło do stać z bojówkami PPS. W Łodzi będącej najważniejszym ośrodkiem działań rewolucjonistów odbyło się kilka regularnych bitew na rewolwery, w których po obu stronach brały udział setki ludzi[40]. W listopadzie i grudniu w samej Łodzi zabito i zraniono około 200 osób. W drugiej połowie 1906 r., społeczeństwo zmęczone chaosem poparło narodowych-demokratów opanowując anarchię[41].



Następstwem rewolty było nadanie przez cara konstytucji państwu i zwołanie Dumy, rosyjskiego sejmu. Wybory w 1906 r. ukazało ogromną siłę ruch wszechpolskiego w Kongresówce, który poza jednym mandatem, ustawowo zapewnionemu Rosjaninowi, zdobył wszystkie pozostałe miejsca tworząc w sejmie Koło Polskie[42].



Oprócz 34 posłów polskich z Królestwa w parlamencie znalazło się jeszcze 18 posłów polskich z Litwy i Rusi ściśle współpracujących z Kołem Polskim oraz 3 Polaków z centralnych guberni, należących do stronnictw rosyjskich[43].



Koło Polskie od początku istnienia Dymy stała na gruncie autonomii Królestwa. Z ust przedstawicieli polskich wielo krotnie padały słowa o potrzebie przeprowadzenia reformy zapewniającej większą swobodę narodową dla ludności polskiej. Poseł Jan Harusewicz na forum sejmu głosił „Nasze niezłomne prawa są nietykalne i święte, a z nich wypływa konieczność autonomii Królestwa Polskiego, będącej powszechnym żądaniem całej ludności naszego kraju. Z tym żądaniem stajemy w Izbie Państwowej, aby walczyć tu o nowe prawa i o wspólną wolność”[44].



Zbyt duże rozbieżności w poglądach między większością parlamentarną a rządem doprowadziły 21 lipca 1906 r. do rozwiązania Dumy ukazem carskim. Wybory do II Dumy nieznacznie osłabiło narodowych demokratów, którzy na 34 miejsca obsadzili 27. Nowe Koło Polskie pod przewodnictwem R. Dmowskiego wystosowało w kwietniu 1907 r. kolejny wniosek o autonomię Królestwa z proponowanym zakresem praw. We wniosku proponowano odrębny sejm ustawodawczy, skarb, namiestnika, budżet, sądownictwo oraz sekretarza Stanu w rosyjskim rządzie. Proponowano także aby język polskim stał się jeżykiem wykładowym w szkołach na terenie Królestwa Polskiego. Żądania te były systematycznie odrzucane[45].



W połowie 1908 r. R. Dmowski wydał pracę „Niemcy, Rosja i kwestia polska”, w której dokonał analizy sytuacji politycznej świata i Polski oraz określił stanowisko, jakie powinna zająć Polska w nadchodzące wojnie pomiędzy Rosją a Niemcami. Książka przeznaczona głównie dla polskich czytelników wywołała duże poruszenie, gdyż autor wskazywał na orientację prorosyjską, na której powinno oprzeć się Polska. W tradycji porozbiorowej Rosja postrzegana była jako główny nieprzyjaciel Polski, co R. Dmowski całkowicie odwracał: „W państwie rosyjskim – pisał – leży klucz do rozwiązania kwestii polskiej. Od losów tej części Polski zależy przyszłość całego narodu”[46]. Wskazywał, że Rosja zagraża tylko samodzielności politycznej Polski, przeważnie ziemiom kresowym, zaś Niemcy zagrażają egzystencji Polaków jako narodowi i godzą w trzon etnicznie polskich ziem[47].



Książka szybko została przełożona na język francuski, rosyjski i finlandzki, wskazując kołom rządzącym cele polityki Narodowej Demokracji. Szczególnie francuski przekład z przedmową prof. Anatole Leroy-Beaulieu z paryskiej Szkoły Nauk Politycznych odbił się szerokim echem w Europie Zachodniej, podnosząc rangę sprawy polskiej na forum europejskim[48].



Orientacja prorosyjska, na tle polityki Mikołaja II ograniczającej swobodę narodową Polaków, a w szczególności chęci oderwania Ziemi Chełmskiej od Królestwa doprowadziła do kryzysu w ruchu wszechpolskim. Część działaczy narodowych oceniała orientację R. Dmowskiego jako przejaw polityki rezygnacji z interesów narodowych i rusofilstwa[49]. Różnice zdań doprowadziły do zerwania więzi z Ligą Narodową w 1908 r. przez Związek Młodzieży Polskiej i Narodowy Związek Robotniczy. Doszło także do wystąpienia grupy działaczy narodowych, tzw. Frondy, skupionej wokół „Gońca Porannego i Wieczornego” z Aleksandrem Zawadzkim, Tadeuszem Grużewskim, Władysławem Stadnickim, i Zygmuntem Makowieckim oraz tzw. Secesji ze Stanisławem Bukowieckim, Stefanem Dziewulskim G. Simonem i Antonim Ponikowskim. Sytuację wewnątrz ruchu narodowego, po odbyciu kilku zjazdów w celu uzgodnienia poglądów Ligi, opanowano dopiero wiosną 1914 r., w chwili całkowitego zwycięstwa programu R. Dmowskiego, który wraz z Z. Balickim zrekonstruował Komitet Centralny Ligi[50]. Szacuje się, że w latach kryzysu wewnętrznego szeregi Ligi Narodowej opuściło ok. 20% członków, z czego najwięcej przypada na Secesję[51].



do części 2

--------------------------------------------------------------------------------



[1] S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887 – 1907), Londyn 1964, s. 24 – 25; Jan Ludwik Popławski
(17 I 1854 – 12 III 1908) – ideolog, publicysta, krytyk literacki, krajowy komisarz w Królestwie Kongresowym Ligi Polskiej, współtwórca polskiego obozu narodowego.

[2] Tamże.

[3] Głos, 1886, cyt. za: W. Pobóg-Malinowski, Narodowa-Demokracja 1887 – 1918. Fakty i dokumenty, Warszawa 1933, s. 32.

[4] S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 26.

[5]Tamże, s. 30.

[6] J. L. Popławski, Środki obrony, „Głos”, z 1887 r., nr 39, cyt. za. J. Giertych, Tragizm losów Polski, Krzeszowice 2005, s. 239.

[7]S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 33.

[8] Tamże, s. 33 – 37; W. Pobóg-Malinowski, Narodowa-Demokracja..., s. 31.

[9]L. Wasilewski, Stronnictwa polityczne w Królestwie Polskim, Kraków 1905, s. 34, za: W. Pobóg-Malinowski, Narodowa-Demokracja..., s. 33.

[10]W. Feldman, Dzieje polskiej myśli politycznej 1864 – 1914, Warszawa 1933, s. 245.

[11]Tamże, s. 246.

[12]S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 487.

[13] W. Feldman, Dzieje polskiej myśli politycznej..., s. 247.

14] W. Pobóg-Malinowski, Narodowa-Demokracja..., s. 50 – 51.

[15]Tamże, s. 52.

[16] S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 39 – 44; W. Feldman, Dzieje polskiej myśli politycznej..., s. 249

[17] Cyt. za.: S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 44.

[18]Tamże, s. 78 – 81.

[19]M. Łagoda, Dmowski, naród i państwo. Doktryna polityczna „Przeglądu Wszechpolskiego” (1895 – 1905), Poznań 2002, s. 22.

[20]Cyt. za.: S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 81.

[21] R. Dmowski, Nasz patriotyzm, Krzeszowice 2005, s. 9.

[22] Tamże, s. 18.

[23]Tamże, s. 23.

[24]Tamże, s. 25,

[25] M. Łagoda, Dmowski, naród i państwo..., s. 24.

[26]J. Giertych, Polski obóz narodowy, Wrocław 1996, s. 24.

[27] R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka, Warszawa 2004, s. 82.

[28] Tamże, s..

[29]S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 223.

[30] Tamże, s. 224.

[31]Tamże, s. 227; 556 – 560.

[32] T. Bielecki, W szkole Dmowskiego. Szkice i wspomnienia, Gdańsk 2000, s. 68.

[33]Tamże.

[34]S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 229.

[35]T. Bielecki, W szkole Dmowskiego..., s. 69.

[36] Tamże, s 73.

[37]J. Giertych, Tragizm losów Polski …, s. 244 – 245.

[38]S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 264 – 269.

[39] J. Płoski, Dzieje obozu narodowego do 1914 roku. W sześćdziesiątą rocznicę założenia Ligi Narodowej, Londyn 1953, s. 32.

[40] J. Giertych, Tragizm losów Polski …, s. 246; Prof. Ignacy Chrzanowski pisząc o R. Dmowskim w Polskim Słowniku Biograficznym wspominał, że „Kiedy działacz narodowo-robotniczy Walenty Baranowski padł pod kulami dziewięciu socjalistów, nazajutrz nastąpił krwawy odwet ze strony robotników narodowych”

[41]J. Płoski, Dzieje obozu narodowego..., s. 33;

[42] Tamże, s. 247;

[43] S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 300 – 301.

[44] Cyt. za: S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej..., s. 304.

[45] W. Feldman, Dzieje polskiej myśli politycznej..., s. 320.

[46] R. Dmowski, Niemcy, Rosja i kwestia polska, Warszawa 1991, s.

[47] Tamże, s. 256 – 257.

[48]J. Pajewski, Odbudowa państwa polskiego. 1914 – 1918, Warszawa 1985, s. 40–41.

[49] R. Wapiński, Pokolenia Drugiej Rzeczypospolitej, Wrocław 1991, s. 175.

[50]W. Feldman, Dzieje polskiej myśli politycznej..., s. 345.

[51]R. Wapiński, Narodowa Demokracja 1893 – 1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980, s. 116 -117.


Post został pochwalony 0 razy
Powrót do góry
Zobacz profil autora
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Zawsze po stronie Narodu! Strona Główna -> Z NARODOWEJ TEKI Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Strona 1 z 1

 
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach


fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
cbx v1.2 // Theme created by Sopel & Programy